सोनगिरी - कर्जत जवळचा एक छोटासा किल्ला

सोनगिरी २३. ११. १९

अजून तरी महाराष्ट्राचा पेच सुटला नव्हता. गेला आठवडा दहा दिवस अजून काहीच चालू नव्हतं. सर्व मीडिया ला इतकं  खाद्य होता की जगबुडी झाली असती तरी मीडिया आणि पक्ष किती आमदार आहेत गेलेत आलेत येतील जातील राहतील आणि वेगवेगळी गणितं मांडण्यात मग्न. कर्जत ला पोचलो आणि ठाकरे कडे नेहमी प्रमणे थांबलो. ठाकरे म्हणजे चौकातील वडेवाला आणि भजीवाला. उत्तम चवीचे ठिकाण आहे. मी चड्डी आणि बि डी, सकाळी ६. ३० ला निघालो. ठाकरे कडे पोचलो तेव्हा ८. ३० वाजले असतील. बसलो आणि बातमी कळली की सकाळीच CM  आणि Deputy  CM  ची शपथविधी उरकली आहे. काहीच कळायला तयार नाही की ही खेळी कोणाची. अर्थात पवार साहेब हा विषय सर्वांच्या बोलण्यात आलाच. राष्ट्रवादी आणि बाजप एकत्र येऊन सरकार बनले. अफवा काही थांबत नव्हत्या. Jokes  चा सुळसुळाट झाला होता. रातोरात काम तमाम. आम्ही खूप हसलो, मिसळ चेपली आणि तिथून निघालो. कोणीही सरकार बनवा आपल्याला तसा काही फरक नाही पडत कारण फरक पाडण्याइतके आपण मोठे नाही. आणि या निवडणुकीनंतर कळले की Democracy मध्ये सर्वात तुच्छ कोण, तर मतदार. असो. 

तटबंदी चे अवशेष 

टाकी 

फारच छोटासा गडमाथा आहे 

कर्जत सोडून पुढे आलात की नावली नावाच्या गावापाशी पोचावे. हेच ते पायथ्याचे गाव. पावसाळा नुकताच झाला होता आणि त्यामुळे गवत खूप वाढले होते. वाट नं दिसल्याने आमची मात्र वाट लागली. खरंतर तशी मळलेली वाट आहे पण सापडणे आत्ता तरी अव्हागड आहे. दोन टेकड्या चढून गडाच्या माथ्याजवळ पोचता. तिथून झेंडा दिसतो. इथे पोचलात की वाट सहज नाही सापडत. गडाच्या डाव्याबाजूनी वाट आहे. कातळकड्या च्या डावीकडून जावे. कडा उजवीकडे ठेऊन वाट सरळ एक बेचक्यात जाते. किल्ला आणि त्याच्या शेजारी असणाऱ्या टेकडी मधील भागात पोचाल. तिथून जरा जपून वर जावे लागते. रस्ता निसरडा आहे. 

किल्ल्यावर तस बघण्यासारखे काही फार नाही. एक दोन टाक्या आहेत आणि काही अवशेष. वर इतकं गवत वाढले आहे आणि इतके किडे होते की काही विचारू नका. मला आणि चेतन ला अनेक गोचीड चावल्या. 

वर झेंड्या पाशी पोचली आणि खालून काही मुलांचे आवाज ऐकू आले. ते हरवले होते आणि परत निघाले होते. आम्ही दिसलो त्यामुळे त्यांना पण आनंद झाला. त्यांना मग वाट सापडली आणि ते पण किल्ल्या वर पोचले. साधारण १ ते १. १५ तासात वर जाणे काही अव्हागड नाही. पण आम्ही चुकलो रस्ता त्यामुळे वेळ लागला. ऊन प्रचंड होते. या वेळेला काही खायला बरोबर नेले नव्हते त्यामुळे जरा त्रास झाला. इलेकट्रोल नी वाचवले इतकच. 

एकंदरीत गडाकडे बघता हा एक Watch Tower  म्हणून वापरात असावे. गडावरून प्रबळगड, राजमाची, धाक, भिवगड असे अनेक किल्ले छान  दिसतात. ट्रेकिंग ची आवड असली तर जावे नाही तर इथे विशेष काही नाही. अजून एक नवीन किल्ला झाला इतकच ते सुख. 

तिथून निघालो आणि कोंडाणे लेण्या बघायला गेलो. पोचे पर्यन्त ३ वाजले होते आणि जेवण पण मिळाले नाही. त्यामुळे प्लॅन कॅन्सल करून परत पुण्याच्या दिशेनी निघालो. 

माहुलीगड - उंच सुळक्यांनी घेरलेला प्रचंड गड

माहुलीगड  १६. ११. १९

पावसाळा संपता संपत नव्हता. नोव्हेंबर आला तरी कुठे जात नव्हता. इतका की पुणेकरांना पुण्यात राहतो का पावसात हे कळेनासे झाले होते. पण गेला एकदाचा आणि आमच्या ट्रेकिंग ला मुहूर्त लागला. गोरखगड झाल्यानंतर ट्रेकिंग ला ब्रेक लागला होता. बीडी नी माहुली नावाचा किल्ला सुचवला आणि तिथे जाण्याचे ठरले. शहापूर जवळ आसनगाव नावाचे ठिकाण आहे. तिथून ३ कि मी वर साधारण हा किल्ला आहे. ठाण्याहून शहापूर कडे जातांना डावीकडे उंच उंच सुळके आणि डोंगर रांगा दिसतात, तेच ते किल्ले - माहुली, भंडारगड आणि पळसगड. सर्व नीट पहावयाचे असेल तर मुक्काम करावा. आम्ही नाही केला त्यामुळे आम्हाला परत जायला लागणार आहे. 

मी, बीडी आणि चेतन, पहाटे ५ च्या सुमारास पुण्यातून निघालो. पायथ्याशी पोहोचे पर्यन्त ९. १५ झाले होते. येतांना घाटात थोडे खालले आणि निघालो. हा किल्ला खूप मोठा आहे. उन्हात न झेपणारा आहे. Here weather is too humid. We miscalculated few things. सर्वात महत्वाचे म्हणजे सकाळी लवकर नाही तर संध्याकाळी किल्ला चढला तरी चालेल. वाट मळलेली आहे आणि बरेच ठिकाणी पाट्या आहेत. त्यामुळे चुकण्याची शक्यता कमी आहे. दुसरे  म्हणजे उन्हात जर का केलात तर पाणी इलेकट्रोल भरपूर नेणे. अर्ध्या किल्ल्या पर्यन्त खूप मस्त जंगल आहे. वेगवेगळे पक्षी बघायला मिळतात. त्यामुळे पक्षी प्रेमींसाठी हे अभयारण्य म्हणजे स्वर्ग आहे.

बाप्पा मंदिर पायथ्याचे 

रु ३० Entry Fee 

गप्पा टप्पा करत करत आम्ही १२. १५ ला शिडीपाशी पोचलो. ३ तास लागले. कदाचित आत्तापर्यन्त केलेल्या ट्रेक मध्ये ह्या किल्ल्यांनी  सर्वात जास्त त्रास दिला मला.

मनात बरेच विचार चालू होते. माझा एक जवळचा मित्र कॅन्सर शी झुंज लढत होता. कोणीच काही करू शकणार नव्हते हे कळून चुकले होते. आठवड्यातून तीन दिवस तो आणि त्याची बायको आणि आम्ही रुपालीत कॉफी ला भेटत असत. एक पापभिरू आणि निर्व्यसनी सज्जन माणूस. त्याचे नाव रमेश. परतीच्या वाटेवर होतो तेव्हा एक फोन आला की रमेश गेला. त्या दिवशी किल्ल्यावर जात असतांना आमच्या गप्पा, त्याचे हसणे आणि त्याचे सर्व जगाकडे बघायचे दृष्टिकोन,  त्यांची छोटी छोटी भांडणं सर्व डोळ्या समोर येत होते. १.५ वर्ष हा माणूस fight करत होता. त्याच्या कडून दोन खूप मोठ्या गोष्टी शिकण्याजोग्या. हार मानायची नाही आणि आयुष्य खूप क्षणिक आहे. नेहमी हसत राहायचे. माझ्या  आयुष्यातील माझा एक जवळचा मित्र जाणे आणि मी त्याला पोचवणे हे पहिल्यांदाच घडले. माहुली ही रमेश ची आठवण देऊन जाणार दर वेळी. देव त्याच्या आत्म्याला शांती देवो. 

बी डी सुटला होता आणि मी आणि चड्डी रांगत रांगत वर पोचत होतो. शिडी दिसली आणि जीव भांड्यात पडला. गड खूप मोठा आहे. डावीकडे भंडारगड, मध्ये माहुलीगड आणि उजवीकडे पळसगड, अशा तीन किल्ल्यांची ही खूप भव्य अशी डोंगर रांग आहे.

एक किल्ल्यावरून दुसऱ्यावर जाता येते. आम्ही पळसगड च्या वाटेनी निघालो. जातांना एक मोठा वृक्ष आणि त्याखालील सावली, असे विलोभनीय दृश्य दिसताचक्षणी मी आडवा झालो आणि चक्क घोरायला लागलो. थंड हवेत इतकी भारी झोप लागली की  त्या १५ / २० मी च्या डुलकीनी सर्व शीण नाहीसा झाला. तिथे काही टाके, तलाव, आणि एक खूप सुंदर प्रमुख दरवाजा आहे. पडलेला आहे पण अंदाज बांधता येतो की त्या काळात किती सुदर असेल. तिथेच गुहा आहेत आणि राहता येऊ शकते. वरून पडणाऱ्या पाण्यातून आम्ही रिकाम्या झालेल्या बाटल्या भरल्या. खायला काही नेले नव्हते. काही प्रोटीन बार होते ते संपवले. 'पळसगड कडे' असा बोर्ड वाचला, पण आज शक्य नव्हते. खाली उरायचे होते आणि वेळेत. परत ४ तास प्रवास करून पुण्याला पोचायचे होते. बी डी थोडासा हिरमुसला पण काही इलाज नव्हता.

तटबंदी 

पाणी होता म्हणून वाचलो 

हॉटेल 'CaveInn' सुंदर राहायची सोय 

महादरवाजा - भव्य 

आम्ही परतीच्या वाटेला लागलो आणि शिडी पाशी आलो. चड्डीच्या बुटांनी घात केला. त्यामुळे त्याला चालणे कठीण होत होते. उतरतांना कळले की आपण किती चढलो आहे किल्ला ते. उतरतांना संपत नव्हता हा किल्ला. एकंदरीत, season  च्या सुरुवातीलाच आमची परीक्षा झाली आणि आम्ही काठावर का होईना पण पास झालो. खाली पोचल्यावर एक लहानश्या हॉटेल मध्ये पिठलं पोळी आणि चहा मिळाला  आणि पोटात लागलेली आग थोडीशी विजली. माहुलीला परत जायचे आहे. एक दिवस राहायचे आहे आणि उरलेले दोन किल्ले पाहायचे आहेत. या किल्ल्यावर खूप रक्तपात झाला आहे. एक अजब असा किल्ला आहे, जिंकणे कठीण आहे. इथे महाराजांचे अस्तित्व आहे. इथे जाणे जरुरी आहे. 

इतिहास 

या किल्ल्याची मूळ उभारणी कोणी केली, हे ज्ञात नाही. पण १४८५ च्या सुमारास हे ठिकाण नगरच्या निजाम शाहीच्या संस्थापक असलेल्या मलिक अहमद याच्याकडे आले. पुढे शहाजीराजे निजामशाहीचे संचालक बनल्यावर दिल्लीच्या मोगल फौजा व आदिलशाही सेना संयुक्तपणे निजामशाही बुडवण्यासाठी प्रयत्न करू लागल्या. १६३५- ३६ च्या सुमारास शहाजींनी कठीण परिस्थितीत बळकट आश्रयस्थान म्हणून जुन्नर , शिवनेरीहून जिजाबाई व बाळ शिवाजीसह माहुलीला मुक्काम हलवला. खानजमान म्हणजे महाबतखानाच्या मुलाने माहुलीला वेढा दिला. शहाजीराजांनी पोर्तुगीजांकडे मदत मागितली, पण त्यांनी नकार दिला असता शहाजींनी शरणागती पत्करली.पुढे १६५८ मध्ये ८ जानेवारी रोजी शिवरायांनी हा किल्ला मोगलांकडून परत मिळवला. पण १६६१ मध्ये तो मोगलांना परत द्यावा लागला. लगेच तो परत जिंकून घेतला गेला. १६६५ च्या पुरंदरच्या तहात हे दुर्गत्रिकुट परत गमवावे लागले. त्यानंतर मोगलांचा मनोहरदास गौड हा धोरणी कर्तबदार सरदार माहुलीवर कारभार पाहू लागला. त्याने गडावर बरेच बांधकाम करून घेतले. फेब्रुवारी १६७० मध्ये खुद्द शिवाजीराजांच्या नेतृत्त्वाखाली माहुलीवर केलेला हल्ला अयशस्वी ठरला. दीड हजार मराठी मावळ्यांपैकी तब्बल हजार मावळे मोगलांनी कापून काढले. मराठ्यांचा दणदणीत पराभव झाला. या यशानंतरही मनोहरदास गौडने किल्लेदारी सोडली. त्याच्या जागी अलाविर्दी बेग हा नवा किल्लेदार रुजू झाला. नंतर १६ जून १६७० रोजी दोन महिन्यांच्या वेढ्या नंतर मोरोपंत पिंगळ्यांनी माहुली, पळसगड व भंडारगड हे त्रिकूट स्वराज्यात सामील करून घेतले. संभाजी महाराजांच्या असे पर्यंत मोगलांना हा किल्ला जिंकता आला नाही, पण त्यांच्या वधानंतर व्दारकोजी या किल्लेदाराने फितुरीने किल्ला मोगलांच्या ताब्यात दिला व त्यांची चाकरी पत्करली. त्यानंतर प्रयत्न करूनही मराठ्यांना हा किल्ला १७३५ पर्यंत जिंकता आला नाही. गडावर हल्ला चढवून गड घेणे अवघड असल्यामुळे भेदनीतीचा वापर करुन गड ताब्यात घेतला.पुढे दुसर्‍या बाजीरावाने जून १८५७ मध्ये इंग्रजांशी झालेल्या तहानुसार माहुली किल्ला इंग्रजांच्या ताब्यात दिला. 

- http://trekshitiz.com/marathi/Mahuli-Trek-M-Alpha.html