रतनगड आणि अमृतेश्वर

रतनगड आणि अमृतेश्वर 

थंडीचा तडाखा कमी होत चालला होता. आणि आम्हाला याची जाणीव मागील आठवड्यात हडसर शिवनेरी करतांना चांगलीच जाणवली होती. मागच्या वेळेस सर्वांना जमले आणि त्यामुळे तेव्हा ठरवले होते की रतनगड हा overnight trek करायचा. नाशिक मध्ये घुसायचे आणि Feb end पर्यन्त जितके जमेल तितके तिथले किल्ले करायचे. नाशिक आणि परिसरात अनेक किल्ले आहेत  आणि ते सर्व किल्ले बलाढ्य आहेत. अंगावर येणारे आहेत. कठीण आहेत.चर्चा चालू होत्याच आणि त्या मध्ये रतनगड तर final झालाच पण त्याच बरोबर कळसुबाई पण करायचे ठरले. आमचीच टीम प्लस एक नवीन गाडी - चिनू म्हणजे चिराग ठकार. चिन्या, पप्याचा भाचा, म्हणजे आमचा पण. तरुण रक्त, व्यायामाचे शरीर आणि नुकताच advance mountaineering course पूर्ण करून आलेला हा एक कलाकार आमच्या बरोबर आला. चिनू खूप शांत स्वभावाचा मुलगा आहे. तर असा जुना टीम member नव्याने आमच्यात सामील झाला. 

Pune Cubs हा माझा पहिला ट्रेकिंग क्लब. भांडारकर रोड वर एक पडक्या बंगल्याच्या मागे आमचे ऑफिस होते. Telco कंपनी च्या काही मंडळींनी चालू केलेला हा club. इ ६ वी पासून मी त्यांच्या बरोबर ट्रेकिंग केले. रतनगड हा ट्रेक त्यावेळी मी केला होता. हरिश्चंद्र आणि रतनगड. आज तब्बल २५ वर्षांनी परत योग आला. काहीही फारसे आठवत नसल्यानी मला या किल्ल्याची ओढ लागून राहिली होती. प्रचंड किल्ला आहे. रतनवाडी हे पायथ्याचे गाव. एक बाजूला घनदाट जंगल तर दुसऱ्या बाजूला भंडारदरा. इथला निसर्ग विलोभनीय आहेच पण तितकाच भयंकर आहे. इथे trekking करत असतांना किडे करायचे नाहीत. कारण मरण येऊ शकते. 

आम्ही सकाळी निघालो मी भूषण उपेंद्र पप्या आणि चिनू, ४. ३० am ला. नारायणगाव ला चहा आणि पोहे खालले आणि आळे फाट्या कडे निघालो. तिथून १७ कि मी वर रस्ता वळतो आणि भंडारदऱ्या वरून रतनगड कडे जातो. गाडी लावून आम्ही निघालो. वाट मळलेली आहे. २ तास लागतात वर पोचायला जर निवांत गेलात तर. गडाच्या डाव्या बाजूनी वर जातो. खाली एक तलाव आहे, छोटे धरण, त्याच्या डाव्याबाजूनी गडाकडे  जायचा रस्ता आहे. थोडे वर गेलात की एक रस्ता हरिश्चंद्र गडाला जातो आणि दुसरा रतनगडावर.

तिथून पुढे गेलात की शिडी लागते आणि गडावर पोचता. दरवाजा, तटबंदी अजून शाबूत आहे. या दरवाज्यात बाप्पा ची छान मूर्ती कोरलेली आहे. उजवीकडे एक गुहा आहे आणि तिथेच प्रवरा नदीचे उगम स्थान आहे.

 या गुहेत ७० लोक सहज राहू शकतात. डावी कडे गेला की खालील बाजूला एक अर्धवर्तुळाकृती बुरुज आहे.

 तिथून समोरच्या पर्वतरांगा फारच विलोभनीय दिसतात. भयंकर दिसतात. तिथे बसून आम्ही गप्पा टप्पा केल्या, थोडेसे खाल्ले  आणि गड बघायला निघालो. खूप अप्रतिम किल्ला आहे आणि खूप मोठा आहे. डावीकडून चालत चालत किल्ल्यावरील टेकडीला, बाले किल्ला म्हणा, प्रदक्षिणा मारत वेगवेगळ्या गोष्टी, टाक्या, दरवाजे, अवशेष आणि नेढं बघत, गुहेत पोचलो.

तिथं मावशी ने Maggie केले, चहा प्यायलो आणि खाली निघालो.काही अजून मुले पण तिथे होती. त्यांच्या बरोबर मैत्री गप्पा खाऊ ची देवाण घेवाण झाली. किल्ला खूप सुंदर आहे. स्वच्छ आहे. आम्ही उतरत असतांना काही group वर जात होते for the night . I am sure they must have enjoyed the stay. Every time we visit these forts, the stories come up. But in this case there were none. There is not much known about this fort. There is not much history about this fort that can be talked about. But all in all this is a wonderful fort. जास्त लोक इथे येत नसावेत त्यामुळे सुद्धा छान राहिला आहे. चिनूशी गप्पा मारत आणि त्याच्या ट्रैनिंग च्या गोष्टी ऐकत कधी खाली उतरलो कळले नाही. गाडीपाशी च्या टपरी वर पिठलं आणि भाकरी खालली. इथून उठून मग १२०० वर्ष पूर्वी पोचलो.

अमृतेश्वर - हेमाडपंथी बांधकाम असलेले  १२०० वर्ष पूर्वीचे हे मंदिर. अजून जसेच्या तसे आहे. जिवंत. तेजस्वी. तिथे गेल्यावर कळते की त्या काळात हे काय असू शकते. इथे जगात हिंडलात तर वेगवेगळी संग्रहालय आहेत जिथे काही शे वर्ष जुन्या गोष्टी ठेवून त्याचा उदोउदो केला जातो. ते पाहायला, आपलेच भारतीय गर्दी करतात. जरूर करावी. त्यात वावगे काही नाही पण त्याच गोष्टी आपल्या इथे ठिकठिकाणी आणि त्यांच्या पेक्षा अनेको वर्ष पूर्वीच्या आहेत त्या पण पाहाव्यात असे मला वाटते. आपली संस्कृती आणि त्याच बरोबर घडलेला इतिहास , यातून साक्षात समोर उभा राहतो आणि उर अभिमानानी भरून येते. तसेच तळगड घोसाळा केला तेव्हा कुडाच्या लेण्या पहिल्या. वेड लागले पाहून. त्या पण अशाच १८०० वर्ष पूर्वीच्या . मंदिरावर प्रचंड प्रमाणात कोरीव काम आढळते. यामध्ये यक्षकिन्नराच्या मूर्ती, पुराणातील प्रसंग, समुद्रमंथन, मुक्त शिल्पे यांचा समावेश आहे. मंदिराच्या बाजुलाच प्रशस्त अशी पुष्करणी आहे, यालाच विष्णुतीर्थ असे म्हणतात.
यात विविध प्रकारच्या मूर्ती ठेवण्यासाठी कोनाडे आहेत. विष्णु आणि गणपती यांनी शस्त्रे धारण केलेल्या मूर्त्या आहेत. अमृतेश्वराच्या मंदिराशी साधर्म्य साधणारे एक मंदिर नाणेमावळ प्रांतात आढळून येते. किल्ले चावंडजवळील कुकडी नदीच्या उगमापाशी असणारे कुकडेश्वर मंदिर व किल्ले चावंडवरील पुष्करणी हे समकालीन असावेत. ref trekshitiz 

आपला देश एक मोठा संग्रहालय होय. ह्या मंदिराबद्दल काही सांगणे आणि त्याचे वर्णन करणे शक्य नाही त्यामुळे खालील फोटो पाहावेत. गाभाऱ्यात मी आणि उपेंद्र काही क्षण ध्यानस्त बसलो . खूप शांत वाटले. दमलो पण होतोच. या मंदिराच्या उजवी कडे एक मारुती मंदिर आहे. ते पण जरून पाहून घ्या. 

All in all, this is a must visit place. Ratangad came up on the top 10 list of the forts that I have visited. The shear area of the fort, the reservoir designs, the three doors and the way they have been built, beautiful caves and the location is well defined. मागच्या त्र्यंबक दरवाज्यातून सांधान valley मध्ये उतरता येते. त्याच दरवाज्यातून परत म्हणजे जेथून हरिश्चंद्र गडाला रस्ता जातो तिथे पोचता येते हे लक्षात ठेवा. म्हणजे आधी गुहा पाहूनच प्रदक्षिणा मारावी आणि येथून खाली उतरता येते.  

लई भारी म्हणतात तसा हा ट्रेक झाला. रात्री तिथे एक समाधान नावाचे हॉटेल आहे तिथे जेवलो आणि झोपी  गेलो.

इतर भरपूर फोटो