तोरणा - प्रचंडगड
13.1.2018
मी पिंटू भूषण चड्डी
पुणे सातारा रस्ता - नसरापूर फाटा - वेल्हे
पुणे सातारा रस्ता - नसरापूर फाटा - वेल्हे
This is one of my favorite fort. Torna. It is so very beautiful that
it calls you again and again. This was my third time to Torna. काही वर्षांपूर्वी आम्ही इथेच कॅम्पिंग करायला आलो होतो. खूप मजा अली होती. मला वाटतं त्यावेळी अखिलेश आणि त्याचे मित्र आले होते. ७ च्या सुमारास आम्ही पायथ्याशी पोचलो होतो. Camp Site शोधली आणि tents टाकायला सुरुवात केली. वेल्हे भोर पानशेत वरंध मुळशी हे परिसर खूप सुंदर आहेत. इथे development आणि typical plotting सारखी घाण पण बरीच केली आहे. पण तरीही अजून इथलं निसर्ग रम्य वातावरण शाबूत आहे. आता गाडी वर जाण्यासाठी एक cement चा रस्ता झाला आहे. अर्थात थोडीशीच वर जाते गाडी. तिथे पार्किंग ला जागा आहे. आम्ही तिथे पोचलो आणि छान कचरा, दारूच्या बाटल्या, wafers चे plastic, glasses अशी उत्तम सजावट केलेली दिसली. काही दिवसात तिथे पण बुट्टे आणि गोलगप्पे वगरे सामोसा देना भैय्या वगरे चालू होईलच. देव करो आणि गाडी चा रस्ता इथेच थांबो. वर पर्यन्त घाट गेला तर तोरणा संपेल. तोरणा रिसॉर्ट कडे वगरे पाट्या येतील. जेव्हा trekking चालू केलं तेव्हा भिडे सर, तळे सर, शिंदे सर,ओझा सर अशी काही थोर मंडळी होती ज्यांनी २० yrs ago गड किल्ल्यावर व ट्रेकिंग करत असतांना काय करायचा आणि काय नाही हे मनावर इतका बिंबवलं होतं की आजवर ते लक्षात आहे. गोळी खालली कि wrapper खिशात :-). त्यांनी आम्हाला एक छोटी पिशवी दिली होती - काचऱ्या साठी.
तोरणा खूप सुदर किल्ला आहे. लिहायला लागलो किल्ल्या बद्दल तर काय लिहू आणि काय नाही असे होईल. आणि किल्ल्याबद्दल अनेक लोकांनी अनेक लेख लिहिले आहेत. वर चढायला तसा सोपा किल्ला आहे. काही rock patches आहेत पण आता तिथे railings install केल्या आहेत. त्या दिवशी मनात विचार करत करत मस्त मूड लागला होता आणि मी वर कसा आणि कधी पोचलो हे कळलंच नाही. बाकी पोरं येत होते. अचानक काय झालं कळलं नाही पण पिंटू परत जातांना मला दिसला खरा. हे सर्व मित्र मंडळ एका पेक्षा एक विचित्र वीर आहेत. कोणाचं कधी काय बिनसेल कळत नाही. अर्थात या वेळी तसे काही नाही झाले. पिंटू ला heights ची भीती आहे आणि त्यामुळे तो जरा घाबरून परत फिरला. मला वाटतं कि त्याला त्या दिवशी वर यायचा मूड नव्हता. खाली मिसळ आणि इतर गोष्टी हापसल्या होत्या आणि बिअर चे वेध लागले होते ऊन्हात तापल्यानी. असे आपले मला वाटते बराक.
वर पोचलो आणि कळलं कि तिथे खूप काम चालू आहे. तिथे गर्दी पण बरीच होती. पडलेले बुरुज बांधायचे काम चालू होते, रस्ते करायचे काम आणि इतर डागडुजी. खरं सांगू तर ते छान काम असून तिथे मात्र विचित्र दिसत होते. ते जुने, इतिहास जपणारे हाथ नव्हते. फक्त contract मिळालं म्हणून काम पूर्ण करणारे होते. त्यात ना काही भावना ना काही प्रेम. तिथे त्या बोलक्या बुरुजांवर ही नकली दगडं रचून त्या बुरुजांच्या गळा दाबला असे वाटतं होते. अर्थात संवर्धन या दृष्टींनी छान आहे असे म्हणायला हरकत नाही. बघू आता हे काळाच्या ओघात तुटते का टिकते. तुटले तर परत इतिहास दिसेल. त्यावेळी ना पैसे खाता केलेली कामं, या भरल्या पोटानी उचललेले contract match करू शकेल का ? असो.
प्रचंडगड असे या किल्ल्याला का म्हणतात हे तिथे गेलं कि कळते. बघायला खूप मोठा आहे आणि एक दिवस पण कमी पडेल असे वाटते. जमले तर odd day बघून या किल्ल्यावर रहायला जावे. सिह्गड राजगड तोरणा हा common trek आहे. तेव्हा इथे मी राहिलो होतो .. १० वी मध्ये केला होता. त्यानंतर वर राहायची वेळ अली नाही. अप्रतिम असा trek संपला. पिंटू खालीच होता. गाव हिंडून आला होता.
तोरणा खूप सुदर किल्ला आहे. लिहायला लागलो किल्ल्या बद्दल तर काय लिहू आणि काय नाही असे होईल. आणि किल्ल्याबद्दल अनेक लोकांनी अनेक लेख लिहिले आहेत. वर चढायला तसा सोपा किल्ला आहे. काही rock patches आहेत पण आता तिथे railings install केल्या आहेत. त्या दिवशी मनात विचार करत करत मस्त मूड लागला होता आणि मी वर कसा आणि कधी पोचलो हे कळलंच नाही. बाकी पोरं येत होते. अचानक काय झालं कळलं नाही पण पिंटू परत जातांना मला दिसला खरा. हे सर्व मित्र मंडळ एका पेक्षा एक विचित्र वीर आहेत. कोणाचं कधी काय बिनसेल कळत नाही. अर्थात या वेळी तसे काही नाही झाले. पिंटू ला heights ची भीती आहे आणि त्यामुळे तो जरा घाबरून परत फिरला. मला वाटतं कि त्याला त्या दिवशी वर यायचा मूड नव्हता. खाली मिसळ आणि इतर गोष्टी हापसल्या होत्या आणि बिअर चे वेध लागले होते ऊन्हात तापल्यानी. असे आपले मला वाटते बराक.
वर पोचलो आणि कळलं कि तिथे खूप काम चालू आहे. तिथे गर्दी पण बरीच होती. पडलेले बुरुज बांधायचे काम चालू होते, रस्ते करायचे काम आणि इतर डागडुजी. खरं सांगू तर ते छान काम असून तिथे मात्र विचित्र दिसत होते. ते जुने, इतिहास जपणारे हाथ नव्हते. फक्त contract मिळालं म्हणून काम पूर्ण करणारे होते. त्यात ना काही भावना ना काही प्रेम. तिथे त्या बोलक्या बुरुजांवर ही नकली दगडं रचून त्या बुरुजांच्या गळा दाबला असे वाटतं होते. अर्थात संवर्धन या दृष्टींनी छान आहे असे म्हणायला हरकत नाही. बघू आता हे काळाच्या ओघात तुटते का टिकते. तुटले तर परत इतिहास दिसेल. त्यावेळी ना पैसे खाता केलेली कामं, या भरल्या पोटानी उचललेले contract match करू शकेल का ? असो.
प्रचंडगड असे या किल्ल्याला का म्हणतात हे तिथे गेलं कि कळते. बघायला खूप मोठा आहे आणि एक दिवस पण कमी पडेल असे वाटते. जमले तर odd day बघून या किल्ल्यावर रहायला जावे. सिह्गड राजगड तोरणा हा common trek आहे. तेव्हा इथे मी राहिलो होतो .. १० वी मध्ये केला होता. त्यानंतर वर राहायची वेळ अली नाही. अप्रतिम असा trek संपला. पिंटू खालीच होता. गाव हिंडून आला होता.
| इतिहास : | |
| तोरणा किल्ला कधी आणि कोणी बांधला याचा पुरावा आज उपलब्ध नाही. येथील लेण्यांच्या आणि मंदिरांच्या अवशेषांवरुन येथे शैवपंथाचा आश्रम असावा. इ.स. १४७० ते १४८६ च्या दरम्यान बहमनी राजवटीसाठी मालिक अहमद याने हा किल्ला जिंकला. पुढे हा किल्ला निजामशाहीत गेला नंतर तो महाराजांनी घेतला व याचे नाव प्रचंडगड ठेवले. गडावर काही इमारती बांधल्या. राजांनी आग्र्‍याहून आल्यावर अनेक गडांचा जीर्णोद्धार केला, त्यात ५ हजार होन इतका खर्च त्यांनी तोरण्यावर केला. संभाजी महाराजांचा वध झाल्यावर हा किल्ला मोगलांकडे गेला. शंकराजी नारायण सचिवांनी तो परत मराठ्यांच्या ताब्यात आणला. पुढे इ.स. १७०४ मध्ये औरंगजेबाने याला वेढा घातला व लढाई करून आपल्या ताब्यात आणला व याचे नाव फुतुउल्गैब म्हणजे दैवी विजय ठेवले. चार वर्षांनी सरनोबत नागोजी कोकाटे यांनी गडावर लोक चढवून गड पुन्हा मराठ्यांच्या ताब्यात आणला व यानंतर तोरणा कायम स्वराज्यातच राहिला. पुरंदरच्या तहात जे किल्ले मोगलांना दिले, त्यामध्ये तोरणा महारजांकडेच राहिला. विशेष म्हणजे औरंगजेब बादशहाने लढाई करून जिंकलेला असा हा मराठ्यांचा एकमेव किल्ला होय. (history - trekshitiz |
.jpeg)
No comments:
Post a Comment